Yasin Atlıoğlu*UNESCO tarafından düzenlenen “Arap Kültür Başkenti” festivali bu yıl, 19 Ocak’ta yapılan resmi törenle Şam’da başladı. Açılış töreninde bir konuşma yapan Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Şam’ın tarih, kültürel ve dini olarak Arap ve Müslüman dünyası içerisindeki önemini vurguladı. Esad dışında törene Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Lübnan Cumhurbaşkanı Emil Lahud, Arap Birliği Genel Sekreteri Amr Musa gibi üst düzey yetkililer katıldı.(1) Her yıl farklı bir Arap ülkesinde yapılan etkinliklerin temel amacı, Arap kültürünü tüm dünyaya tanıtmak. “Arap Kültür Başkenti” etkinlikleri çerçevesinde kültür ve sanat alanında ünlü konuklar Şam’a davet edildi. Hiç kuşku yok ki bu konuklar arasında en ilgi çeken isimlerden biri 73 yaşındaki Lübnan’lı ünlü şarkıcı Fairuz’du
Mısırlı Ümmü Gülsüm’le birlikte Arap dünyasının yetiştirdiği en büyük iki şarkıcıdan biri kabul edilen Fairuz, uzun bir aradan sonra 24 Ocak Perşembe günü “Sah el-Nom” (Günaydın) müzikali için Şam’a geldi.(2) Bu ziyaret, Suriye’deki Fairuz hayranları için büyük bir fırsat olurken Lübnan’daki Suriye karşıtı siyasetçiler arasında önemli bir eleştiri konusu oldu
Fairuz’un “Arap Kültür Başkenti” festivali için Şam’a gideceği duyulur duyulmaz Lübnan’daki Suriye karşıtı siyasilerden tepkiler gelmeye başladı. Bu tepkilerin sözcülüğünü Dürzi Velid Canbulat’in partisinden milletvekili olan Akram Chehayeb yaptı. Chehayeb, Fairuz’un Şam’da sahne almaması için bir mektup kaleme aldı. Mektubunda Fairuz’a Suriye yönetiminin kötülüklerinden bahsederken Lübnan’ın cellâdı olarak tarif ettiği Beşşar Esad için şarkı söylememesini istedi.(3)
Lübnan siyasetinin genel resmine baktığımızda Suriye karşıtlarını Fairuz gibi efsane bir şarkıcıya karşı bu tarz açıklamalar yapmaya iten iki ana neden olduğu söylenebilir. Birincisi Lübnan siyasetinde Suriye ve ABD düşmanlığına dayalı olan ve gün geçtikçe derinleşen siyasi bölünmüşlüktür. Batılı devletlerin desteğini alan Suriye karşıtı hükümet, Lübnan’daki suikastlar ve kaostan dolayı Suriye’yi sorumlu tutmaktadır. Hizbullah önderliğindeki muhalefet ise ABD’nin hükümeti kullanarak ülke siyasetine karıştığını iddia etmektedir. Her iki tarafın iddiaları siyasetteki stratejilerinin ve eylem biçimlerinin temel dayanaklarını oluşturmaktadır. İşte bu yüzden Lübnanlı siyasetçiler 23 Kasım’dan beri süren devlet başkanlığı krizini çözmeye çalışmak yerine Fairuz’un Şam ziyaretini eleştirmekle uğraşmayı tercih etmektedir.
İkinci olarak Lübnan’da son yıllardaki siyaset ve güvenlik krizlerine rağmen 2005’ten bu yana birçok Lübnanlı şarkıcı Suriye’de sahne almıştır. Hiç birinde Lübnan’dan böyle bir tepki gelmemiştir. Fakat Fairuz’u diğerlerinden farklı kılan bazı özellikler vardır. Fairuz, Arap dünyası içerisinde sadece büyük bir müzikal yetenek değildir, aynı zamanda kültürel ve politik bir simgedir. Fairuz yaşadığı toprakların ve halkının özgürlüğünü her zaman önemsemiştir. Şarkılarının birçoğunda ülkesinin barış ve refah içinde olacağı günlerin özlemini dile getirmiştir. California Üniversitesi Etnomüzikoloji bölümünden Lübnanlı Prof. Dr. Ali Jihad Racy (4) bu durumu şöyle ifade ediyor: “Fairuz kelimesi bir şarkıcı isminden öte bir anlama sahiptir. Fairuz, ahenk ve şiirselliğin yanı sıra etnik ve ulusalcılığı çağrıştıran bir kavramdır.(5)
Suriye karşıtı siyasilerin Fairuz’u “Lübnanlılığı” temsil eden ulusal bir simge olarak gördükleri, bu simgeyi Suriye yönetimine kaptırmak istemedikleri için Şam’a gitmesine karşı oldukları düşünülebilir. Fakat sadece Suriye düşmanlığına dayanarak ülkede siyaset yapan grupların Fairuz gibi bütün dünyada hem sanatı hem de yaşantısıyla büyük saygı görmüş bir sanatçıyı bu şekilde eleştirmesi gayri ahlaki bir siyasi manevra olarak görülmelidir. Fairuz hayatını hiçbir döneminde ülkedeki siyasete taraf olmamıştır. Ailesel veya mezhepsel kökenlerine dayanarak hareket etmemiştir. Lübnan İç Savaş sırasında elinde imkân olmasına rağmen ülkesini terk etmeyecek kadar vatansever ve cesur bir kadındır. Onun için önemli olan Lübnan’dır. Fairuz’un sesinde ve şarkılarında her zaman gizemli bir keder hissedilir, işte bu Lübnan’ın savaş ve acılarla dolu tarihinin ifadesidir. Lübnanlı siyasilerin Fairuz’un şarkılarını dinleyip geçmişteki acılardan biraz ders almayı ve onun kadar ülkelerini sevmeyi başarabildikleri an Lübnan’ın kurtulacağı an olacaktır.
Son olarak da Fairuz’un Şam ziyareti yönelik eleştirilere en güzel cevabı Suriyeli bir avukat, Shadi Koussa, vermiştir:” Fairuz Suriye’deki hayranları için söyleyecek, siyasi rejim için değil” (6)
(*) Araştırmacı-Yazar
E-mail: yatlioglu@yahoo.com
Kaynakça:
(1) “President al-Assad Launches official opening of festivity of Damascus, capital of Arab culture for 2008”, Syrian Arabs News Agency (SANA), 19 Ocak 2008, http://www.sana.sy/eng/21/2008/01/19/157105.htm
(2) “Fairouz Arrives in Damascus to Present Theatre Show”, Syrian Arabs News Agency (SANA), 24 Ocak 2008, http://www.sana.sy/eng/155/2008/01/24/157796.htm
(3) “MP advises Fairuz to call off performance before Lebanon's 'jailers' in Syria”, The Daily Star, 12 Ocak 2008
(4) Prof. Dr. Ali Jihad Racy, “Making Music in The Arab World: The Culture and Artistry of Tarab” adlı kitabın yazarıdır. Racy kitabında bir etno müzikolog olarak Arap Dünyası’ndaki müziği, müzik-duygu ilişkisi temelinde incelemekte ve Arap müzik anlayışını ve yoğun duygular uyandırabilen Doğu müziğini Batılı okurlara hissettirebilmeyi hedeflemektedir. Kitabın Türkçesi 2007 yılında Ayrıntı Yayınları’ndan “Arap Dünyasında Müzik: Tarab Kültürü ve Sanatı”adıyla çıkmıştır.
(5) “Biography”, Fairuz Official Web Site, http://www.fairuzonline.com/alegend.htm
(6) Zenia Karam, “Singer's Show in Syria Angers Lebanese”, Associated Press (AP), 24 Ocak 2008